Baanbrekende uitspraak Hof van Justitie: overwinning voor kinderrechten
Het Hof van Justitie van de Europese Unie deed gisteren een belangrijke uitspraak in een zaak over ‘verwesterde’ vrouwen en meisjes en het belang van het kind in de asielprocedure. Deze uitspraak werd al lang verwacht en heeft grote gevolgen voor het Nederlandse asielbeleid. De zaak van de Irakese zusjes is al jaren bekend op onze kinderrechtenhelpdesk. Zij kwamen in 2015 naar Nederland toen ze tien en elf jaar oud waren en hebben hun tienerjaren hier doorgemaakt. Inmiddels zijn zij meerderjarig.
Gelijkheid tussen mannen en vrouwen
Ten eerste blijkt uit de uitspraak van het Hof dat de term ‘verwestering’ in de asielrechtelijke context tot het verleden behoort. In de uitspraak van 11 juni 2024 geeft het Hof de nieuwe definitie: “de vereenzelviging met de fundamentele waarde van gelijkheid tussen mannen en vrouwen”. Het Hof legt uit dat vrouwen en meisjes die zich identificeren met de fundamentele waarde van gelijkheid tussen mannen en vrouwen beschermd moeten worden. De Nederlandse staat betoogde dat het ontstaan van dit geloof in gendergelijkheid geen rol zou kunnen spelen als dit is ontstaan tijdens langdurig verblijf in Nederland waar de vrouwen en meisjes zelf voor hadden gekozen door niet te vertrekken. Hier gaat het Hof niet in mee.
Afhankelijk van de situatie in hun thuisland, kunnen vrouwen en meisjes die zich identificeren met de waarde van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, worden beschouwd als een specifieke sociale groep volgens artikel 10(1)(d) van de EU-Definitierichtlijn. Het behoren tot een sociale groep kan leiden tot een vluchtelingenstatus. Het Hof heeft ook duidelijk gemaakt dat de opvatting van de Raad van State (uit 2018) dat deze identificatie uit een politieke of religieuze overtuiging moet voortkomen, niet juist is. Het Nederlandse asielbeleid zal als gevolg van deze uitspraak ingrijpend moeten worden gewijzigd.
Het belang van het kind
Het Hof van Justitie geeft ook een belangrijk oordeel over het belang van kinderen in asielprocedures. Het Hof bespreekt uitgebreid de bepalingen over het belang van het kind in het VN-Kinderrechtenverdrag en het Handvest voor de Grondrechten van de Europese Unie (EU Handvest). Ook verwijst het Hof naar General Comment nr. 14 van het Kinderrechtencomité, waarin het Comité handvaten geeft hoe het belang van het kind moet worden vastgesteld en beoordeeld.
Het Hof beslist dat artikel 24 lid 2 van het EU Handvest, waarin het belang van het kind is neergelegd, zo moet worden uitgelegd dat dit belang niet alleen meegenomen moet worden bij de beoordeling van een verblijfsaanvraag, maar ook, door specifieke procedurele waarborgen, invloed moet hebben op de hele besluitvormingsprocedure. Dit betekent dat de staatssecretaris eerst individueel moet vaststellen wat het belang van het kind is voordat hij een beslissing neemt op het asielverzoek. In de eerste plaats moet rekening worden houden met het beginsel van eenheid van het gezin, het welzijn en de sociale ontwikkeling van het kind (inclusief gezondheid, gezinssituatie en opvoeding), en veiligheidsaspecten. Het Hof benadrukt ook dat de staatssecretaris rekening moet houden met de mening van het kind, afhankelijk van zijn of haar leeftijd en volwassenheid, en zo nodig advies moet inwinnen bij deskundigen over specifieke kindgerelateerde kwesties.
Hoewel deze zaak over asiel gaat, is artikel 24 lid 2 van het EU Handvest een uitleg van het VN-Kinderrechtenverdrag en geldt dit voor alle procedures waarbij kinderen betrokken zijn, ook procedures die niet onder het Unierecht vallen. De kinderrechtelijke overwegingen in deze belangrijke uitspraak kunnen daarom ook van invloed zijn op andere soorten verblijfsprocedures van kinderen.
Juridisch adviseur Martin Vegter: “De uitspraak is een kinderrechtelijke doorbraak. Het is op dit moment zeker geen staande praktijk dat het belang van het kind eerst individueel wordt vastgesteld voordat er – met medeweging van die belangen – op een aanvraag wordt beslist. Dat dit nu standaard zal moeten worden gedaan is een grote erkenning van het belang van kinderrechten. We zullen de ontwikkelingen in deze zaak en de wijze waarop in het beleid invulling wordt gegeven aan deze uitspraak nauwgezet volgen.”
Rol Defence for Children
In de nationale procedure in deze zaak schreven de adviseurs van de Kinderrechtenhelpdesk een kinderrechtenrapportage. Ook waren zij nauw betrokken bij de voorbereidingen van de behandeling van de zaak door het Hof van Justitie. Samen met de advocaat bespraken en dachten ze mee over de gestelde vragen en de reacties van de betrokken partijen, waaronder de Europese Commissie en de lidstaten Spanje, Griekenland, Tsjechië, Frankrijk en Hongarije. Op 18 april 2023 waren de juridische adviseurs van de Kinderrechtenhelpdesk aanwezig bij de zitting in Luxemburg.
Update 18 juni:
Gisteren heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) bekendgemaakt dat de afwijzende beslissing op de asielaanvraag wordt ingetrokken. De eerder geplande zitting van komende vrijdag 21 juni gaat daarom niet door. De IND zal nu een nieuwe beslissing moeten nemen in deze procedure die nu al meer dan vijf jaar duurt. Vegter: “Gelet op de inhoud van de uitspraak van het Hof van Justitie ligt het voor de hand dat de IND de aanvraag alsnog inwilligt en Hawraa en Zahraa eindelijk een verblijfsvergunning verleent. We roepen de IND ertoe op om de zussen nog meer stress te besparen door die beslissing snel bekend te maken.” Dat is uiteraard ook de hoop van de zussen zelf. Zahraa (20): “We zijn heel blij dat de uitspraak van het Hof van Justitie er is en dat die positief is voor ons en voor veel andere kinderen. Maar we willen nu zelf gewoon de zekerheid krijgen dat we in Nederland mogen blijven. Daar wachten we al zo lang op. Het is ontzettend moeilijk voor ons dat de IND nu de beslissing heeft ingetrokken en we niet weten hoe lang het nu allemaal gaat duren.”